อาหาร เพื่อสุขภาพ: พาเที่ยว เขื่อนกิ่วลม

เขื่อนกิ่วลม เป็นเขื่อนในการดูแลของกรมชลประทาน ตั้งอยู่ห่างจากตัวเมืองลำปางขึ้นไปทางทิศเหนือตามถนนพหลโยธิน ประมาณ 38 กิโลเมตรเศษ แยกซ้ายกิโลเมตรที่ 623 เข้า ไปอีก 14 กิโลเมตร ปิดกั้น แม่น้ำวัง ซึ่งเป็นแควที่มีขนาดเล็กและสั้นที่สุดของแม่น้ำเจ้าพระยา อยู่ในท้องที่จังหวัดลำปางเพียงจังหวัดเดียวเกือบตลอดสาย และไหลลงสู่แม่น้ำปิงในเขตจังหวัดตาก แม่น้ำวังมีพื้นที่ลุ่มน้ำแคบ ประกอบกับมีฝนน้อยกว่าลุ่มน้ำอื่น ๆ ในภาคนี้ แม่น้ำจึงเล็ก แต่น้ำขึ้นและลงในเวลาอันรวดเร็ว กับมีระยะเวลาขาดแคลนน้ำค่อนข้างมาก การทำนาจึงขึ้นอยู่กับฝนเป็นส่วนใหญ่ ทำให้เกษตรกรได้รับความเดือดร้อนเป็นอันมาก และข้าวที่ปลูกได้ก็น้อยจนไม่พอบริโภคในจังหวัด เพื่อเป็นการแก้ไขความเดือดร้อนเกี่ยวกับเรื่องน้ำเพื่อการเพาะปลูกของราษฎรในขั้นแรกนั้น กรมชลประทานได้พิจารณาสร้างโครงการชลประทานแม่วังซึ่งเป็นโครงการประเภททดและส่งน้ำแบบเหมืองฝายขึ้นเป็นโครงการแรกเมื่อ พ.ศ. 2478 ต่อมา เมื่อความต้องการน้ำเพื่อการเพาะปลูกเพิ่มขึ้น กรมชลประทานจึงสร้างเขื่อนเก็บกักน้ำกิ่วลมที่ตำบลบ้านแลง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง เพื่อเก็บกักน้ำบนแม่น้ำวัง และสามารถส่งให้ราษฎรทำการเพาะปลูกได้ตลอดปี เขื่อนกิ่วลมเป็นเขื่อนเก็กน้ำแห่งแรกในภาคเหนือ และเริ่มเก็บน้ำได้ในปี 2515

ลักษณะตัวเขื่อน

เป็นเขื่อนเก็บกักน้ำคอนกรีตเสริมเหล็ก

สูง 26.50 ม. ยาว 135 ม. มีช่องระบายกว้าง 13.00 ม. จำนวน 5 ช่อง

ระดับสันเขื่อน + 236.00 ร.ท.ก.

ระดับเก็บกัก + 285.00 ร.ท.ก. ระดับน้ำเก็บกักสูงสุด 285.00 ร.ท.ก.

ปริมาณน้ำที่ระดับเก็บกัก 112 ล้าน ลบ.ม.ปริมาณน้ำที่ระดับเก็บกักสูงสุด 112 ล้าน ลบ.ม.

อาณาเขตรับน้ำ 2,700 ตร.กม. พื้นที่อ่าง ฯ ที่ระดับเก็บกักสูงสุด 19 ตร.กม. ปริมาณฝนเฉลี่ย 1,200 มม./ปี

Service Spillway ขนาด 1.25 x 2.00 ม. ระบายน้ำได้ 12.00 ลบ.ม./วินาที

ทางระบายน้ำฉุกเฉิน ขนาด 13.00 x 8.00 ม. ระบายน้ำได้ 3,000 ลบ.ม./วินาที

คลองส่งน้ำสายใหญ่ฝั่งขวา ยาว 40.30 กม. ปริมาณน้ำผ่านเต็มที่ 25.00 ลบ.ม./วินาที คลองซอยและคลองแยกซอย 31 สาย ยาวรวม 71.60 กม.

เขื่อนกิ่วลมขณะก่อสร้างถูกใช้เป็นฉากของเรื่องสั้นชุดชาวเขื่อนโดย มนันยา มีเนื้อหาเกี่ยวข้องกับชีวิตของข้าราชการกรมชลประทานและเหล่าคนงานก่อสร้าง เธอได้รับแรงบันดาลใจในการแต่งจากการติดตามสามีของเธอที่เป็นหนึ่งในข้าราชการควบคุมการก่อสร้าง เรื่องสั้นถูกตีพิมพ์เป็นตอนๆ ในนิตยสาร สตรีสาร และต่อมาได้มีการรวมเล่มเป็นหนังสือ 3 เล่ม ในชื่อ ชาวเขื่อน, เอ แมน คอลด์ เป๋ง และ ลาก่อนกิ่วลม

ข้อมูลทั่วไป

ตั้งอยู่ตำบลบ้านแลง อยู่ภายใต้การดูแลของของสำนักชลประทานที่ 2 กรมชลประทาน เป็นเขื่อนคอนกรีตขนาดใหญ่และเป็นเขื่อนกักเก็บน้ำแห่งแรกในภาคเหนือ บริเวณเหนือเขื่อนเป็นอ่างเก็บน้ำที่มีทิวทัศน์สวยงาม เหมาะสำหรับการพักผ่อนและเล่นกิจกรรมทางน้ำ เช่น ล่องแพ พายเรือ และมีสถานที่น่าสนใจ ได้แก่ แหลมชาวเขื่อน ผาเกี๋ยงผางาม เกาะวังแก้ว หมู่บ้านชาวประมงบ้านสา นอกจากนี้ยังมีบริการแพพักค้างคืนไว้บริการนักท่องเที่ยวอีกด้วย สอบถามข้อมูล แพชาวเขื่อน-กิ่วลมรีสอร์ท โทร. 0 5422 3772, 0 5433 4393 และแพวังแก้ว โทร. 0 5422 3733, 0 5432 5645 และ 08 9854 1293

ข้อมูลสถานที่

ประวัติเขื่อนกิ่วลม พ.ศ. 2511 กรมชลประทานได้พัฒนาลำน้ำวังโดยได้ทำการก่อสร้างโครงการชลประทานกิ่วลม เขื่อนเก็บกักน้ำ ระบบส่งน้ำและอาคารประกอบต่างๆ แล้วเสร็จในปี 2511 มีลักษณะเป็นเขื่อนคอนกรีตเสริมเหล็กแบบ Gravity Dam ตัวเขื่อนมีความสูงจากท้องน้ำเดิม 26.5 เมตร กว้าง 5.35 เมตร ยาว 135 เมตร ปริมาณเก็บกักน้ำสูงสุด 112 ล้านลูกบาศก์เมตร และต่ำสุด 6 ล้านลูกบาศก์เมตร สามารถส่งน้ำช่วยเหลือพื้นที่เพื่อการเกษตรในเขตอำเภอเมือง และบางส่วนของอำเภอเกาะคา อำเภอแม่ทะ และอำเภอห้างฉัตร มีพื้นที่ประมาณ 240,000 ไร่ และส่งน้ำเพื่อการผลิตน้ำประปาในเทศบาลนครลำปาง

เขื่อนกิ่วลม อยู่ที่ตำบลบ้านแลง ห่างจากตัวเมืองไป 38 กิโลเมตร ตามเส้นทางสายลำปาง -งาว โดยแยกซ้ายตรงหลักกิโลเมตรที่ 623 – 624 เลี้ยวซ้ายเข้าไปอีก 14 กิโลเมตร เขื่อนกิ่วลมอยู่ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติถ้ำผาไท แต่อยู่ภายใต้การดูแลของกรมชลประทาน บริเวณเหนือเขื่อนเป็นอ่างเก็บน้ำเหมาะแก่การล่องเรือหรือแพ เพราะมีทัศนียภาพสวยงาม การล่องแพใช้เวลาอย่างน้อยครึ่งวัน มีสถานที่น่าสนใจ เช่น แหลมชาวเขื่อน ผาเกี๋ยง ผางาม ทะเลสาบสบพุ หมู่บ้านชาวประมงบ้านสา ฯลฯ ติดต่อบริการล่องแพได้ที่บริเวณเขื่อน